Σας παρουσιάζουμε το βιβλίο του Κωνσταντίνου Γώγου, Αναπληρωτή Καθηγήτη της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
|
Περιεχόμενα: Πρόλογος |
Σελ. 9 |
| Συντομογραφίες | Σελ. 13 |
| ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι | |
| Οι κανόνες της διοικητικής διαδικασίας και η λειτουργία τους | |
| Α. Η διοικητική διαδικασία: Περιεχόμενο και εννοιολογική οριοθέτηση | Σελ. 27 |
| 1. Η έννοια της διοικητικής διαδικασίας | Σελ. 27 |
| α) Εισαγωγικά: Η διοικητική διαδικασία ως έννομη σχέση | Σελ. 27 |
| β) Ορισμοί της διοικητικής διαδικασίας | Σελ. 29 |
| γ) Η έννοια των «τύπων» της διαδικασίας | Σελ. 33 |
| 2. Οριοθετήσεις | Σελ. 36 |
| α) Η διάκριση μεταξύ ουσιαστικού και διαδικαστικού δικαίου της διοίκησης | Σελ. 36 |
| β) Επιμέρους οριοθετήσεις μεταξύ διαδικαστικών και μη ρυθμίσεων: stricto και lato sensu διαδικαστικοί κανόνες | Σελ. 38 |
| γ) Οι ενέργειες ιδιωτών στο πλαίσιο της διοικητικής διαδικασίας | Σελ. 43 |
| Β. Είδη και λειτουργίες των διαδικαστικών κανόνων | Σελ. 45 |
| 1. Είδη | Σελ. 45 |
| 2. Οι κατ’ ιδίαν σκοποί των κανόνων της διοικητικής διαδικασίας | Σελ. 47 |
| α) Οι διαδικαστικοί κανόνες αποτελούν δικαιοκρατικές δεσμεύσεις ή εργαλεία αποτελεσματικής διοίκησης; | Σελ. 48 |
| β) Η εισαγωγή πληροφοριακού υλικού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων | Σελ. 52 |
| i. Ο σκοπός της ουσιαστικά νόμιμης και ορθής διοικητικής πράξης | Σελ. 52 |
| ii. Η αμυντική λειτουργία του δικαιώματος ακροάσεως και των λοιπών δικαιωμάτων συμμετοχής στη διοικητική διαδικασία | Σελ. 55 |
| αα. Εγγύηση δυνατότητας επιρροής του ενδιαφερόμενου στο περιεχόμενο της διοικητικής απόφασης | Σελ. 58 |
| ββ. Ειδικότερα: Η υπεράσπιση συνταγματικών δικαιωμάτων ως σκοπός των τύπων της διαδικασίας | Σελ. 59 |
| γ) Δημοκρατική αναβάθμιση της θέσης του πολίτη έναντι της κρατικής εξουσίας | Σελ. 63 |
| i. Η συμμετοχή στη διοικητική διαδικασία ως μέσο προαγωγής της θέσης του πολίτη | Σελ. 63 |
| ii. Η αποδοχή και δημοκρατική νομιμοποίηση της διοικητικής πράξης ως λειτουργία των δικαιωμάτων συμμετοχής στη διοικητική διαδικασία | Σελ. 65 |
| δ) Αντιστάθμιση πεδίων ευρείας διακριτικής ευχέρειας της διοίκησης | Σελ. 69 |
| ε) Ειδικότερα: Οι λειτουργίες των lato sensu διαδικαστικών κανόνων (συγκρότηση, σύνθεση και λειτουργία των συλλογικών οργάνων) | Σελ. 71 |
| 3. Οι λειτουργίες των διαδικαστικών τύπων στο ενωσιακό διοικητικό δίκαιο | Σελ. 74 |
| Γ. Συμπεράσματα Κεφαλαίου Ι: Η διαδικαστική νομιμότητα υπηρέτης της ουσιαστικής ή αυτοτελής εγγύηση; | Σελ. 78 |
| ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ Η ακύρωση λόγω παράβασης ουσιώδους τύπου της διαδικασίας: Ο κανόνας και τα σημεία κάμψης του | |
| Α. Η τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας ως προϋπόθεση νομιμότητας: Η καταρχήν επιταγή ακύρωσης της διαδικαστικά πλημμελούς πράξης | Σελ. 83 |
| Β. Η διαμόρφωση και σχετικοποίηση του κανόνα της ακύρωσης εξαιτίας διαδικαστικών σφαλμάτων: Η θεωρία των ουσιωδών τύπων της διαδικασίας και η υπέρβασή της στο γαλλικό δίκαιο | Σελ. 89 |
| 1. Η θεωρία των ουσιωδών τύπων της διαδικασίας στην κλασική της μορφή | Σελ. 89 |
| α) Η ανάγκη σχετικοποίησης των συνεπειών των διαδικαστικών σφαλμάτων | Σελ. 89 |
| β) Η διάκριση μεταξύ ουσιωδών και μη τύπων της διαδικασίας στο κλασικό γαλλικό διοικητικό δίκαιο | Σελ. 90 |
| 2. Η εξέλιξη του γαλλικού διοικητικού δικαίου: Από την αφηρημένη κατάταξη του διαδικαστικού κανόνα στην in concreto εξέταση της σημασίας του σφάλματος | Σελ. 95 |
| α) Από την «παράβαση ουσιώδους τύπου» στην «ουσιώδη παράβαση τύπου» | Σελ. 95 |
| β) Έκτακτες περιστάσεις και πραγματική αδυναμία τήρησης των διαδικαστικών τύπων | Σελ. 100 |
| 3. Η αλλαγή παραδείγματος στο γαλλικό δίκαιο: Η νομολογία Danthony του Conseil d’ État | Σελ. 101 |
| α) Ένας νέος κανόνας σχετικά με τις συνέπειες των διαδικαστικών σφαλμάτων | Σελ. 101 |
| β) Οι νέες προϋποθέσεις για την ακύρωση διαδικαστικά πλημμελών πράξεων | Σελ. 105 |
| i. Αποστέρηση διαδικαστικής εγγύησης | Σελ. 105 |
| ii. Δυνατότητα επίδρασης στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης | Σελ. 109 |
| γ) Η αποτίμηση της νομολογίας Danthony στη γαλλική θεωρία | Σελ. 111 |
| Γ. Η θεωρία των ουσιωδών τύπων της διαδικασίας στο ελληνικό διοικητικό δίκαιο | Σελ. 114 |
| 1. Κριτήρια χαρακτηρισμού διαδικαστικών κανόνων ως ουσιωδών τύπων στη ελληνική θεωρία | Σελ. 114 |
| 2. Η υποδοχή της θεωρίας των ουσιωδών τύπων της διαδικασίας στη νομολογία του ΣτΕ | Σελ. 119 |
| α) Η πρώτη νομολογιακή περίοδος | Σελ. 119 |
| β) Η εφαρμογή της θεωρίας των ουσιωδών τύπων στη μεταπολεμική νομολογία του ΣτΕ | Σελ. 123 |
| γ) Η θεωρία των ουσιωδών τύπων στη σύγχρονη νομολογία | Σελ. 125 |
| i. Κριτήρια χαρακτηρισμού | Σελ. 125 |
| ii. Ουσιώδεις διαδικαστικοί τύποι δυνάμει συνταγματικών δικαιωμάτων και αρχών | Σελ. 128 |
| iii. Οι ουσιώδεις τύποι στη σύγχρονη νομολογία ΣτΕ: Μια σταχυολόγηση | Σελ. 131 |
| iv. Οι μη ουσιώδεις τύποι στη νομολογία | Σελ. 136 |
| 3. Το πρόβλημα της in concreto αξιολόγησης της επίπτωσης του διαδικαστικού σφάλματος στην απόφαση της διοίκησης | Σελ. 139 |
| α) Περιορισμός σε μια αφηρημένη αξιολόγηση των διαδικαστικών κανόνων | Σελ. 139 |
| β) Ο κατ’ εξαίρεση συγκεκριμένος έλεγχος της επίδρασης του διαδικαστικού σφάλματος | Σελ. 146 |
| γ) Η «κάλυψη» του διαδικαστικού ελαττώματος | Σελ. 148 |
| δ) Το εν τοις πράγμασι αδύνατο της τήρησης του διαδικαστικού κανόνα και οι έκτακτες περιστάσεις ως λόγος συγγνώμης του διαδικαστικού σφάλματος | Σελ. 152 |
| 4. Η περιοριστική ερμηνεία των κανόνων της διοικητικής διαδικασίας ως στοιχείο άμβλυνσης της τυπικής αυστηρότητας του συστήματος | Σελ. 154 |
| α) Δικαίωμα ακροάσεως | Σελ. 156 |
| i. Έκδοση πράξης βάσει «αντικειμενικών προϋποθέσεων» του νόμου | Σελ. 156 |
| ii. Περαιτέρω συσταλτική ερμηνεία του δικαιώματος ακροάσεως, ιδίως επί προβλεπόμενης ενδικοφανούς προσφυγής | Σελ. 160 |
| β) Συσταλτική ερμηνεία άλλων κανόνων της διοικητικής διαδικασίας | Σελ. 166 |
| 5. Η επέμβαση του νομοθέτη ως στοιχείο μετεξέλιξης του συστήματος | Σελ. 168 |
| α) Το νέο ά. 79 παρ. 5 περ. β) ΚΔΔ | Σελ. 168 |
| i. Εισαγωγικά: Η εφαρμογή της θεωρίας των ουσιωδών τύπων στις διοικητικές διαφορές ουσίας | Σελ. 168 |
| ii. Η νέα ρύθμιση του ά. 79 παρ. 5 περ. β) ΚΔΔ ως τμήμα της προσπάθειας εξορθολογισμού και επιτάχυνσης της φορολογικής δίκης | Σελ. 170 |
| iii. Η έννοια της βλάβης που επανορθώνεται μόνον με ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης | Σελ. 173 |
| iv. Βλάβη πραγματική ή δυνητική; | Σελ. 178 |
| v. Το βάρος επίκλησης και απόδειξης της βλάβης | Σελ. 180 |
| vi. Η αξιολόγηση του ά. 79 παρ. 5 περ. β) ΚΔΔ στη θεωρία του διοικητικού δικαίου | Σελ. 181 |
| β) Η σχετικοποίηση της υποχρέωσης προς ακύρωση διαδικαστικά πλημμελών πράξεων βάσει του ά. 22 ν. 4274/2014 | Σελ. 182 |
| i. Οι νέες ρυθμίσεις του ά. 22 ν. 4274/2014 και το συνταγματικό τους υπόβαθρο | Σελ. 182 |
| ii. Η εφαρμογή των νέων διατάξεων επί διαδικαστικών σφαλμάτων | Σελ. 186 |
| iii. Η υποδοχή των νέων ρυθμίσεων στη θεωρία του διοικητικού δικαίου | Σελ. 189 |
| Δ. Οι συνέπειες των διαδικαστικών σφαλμάτων για το κύρος της διοικητικής πράξης στο γερμανικό δίκαιο | Σελ. 190 |
| 1. Προτεραιότητα του ουσιαστικού δικαίου έναντι του διαδικαστικού | Σελ. 190 |
| 2. Η ρύθμιση της §46 του Γερμανικού Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας | Σελ. 195 |
| α) Η αρχική διάταξη και η εφαρμογή της από τη νομολογία | Σελ. 195 |
| β) Η ισχύουσα ρύθμιση μετά την τροποποίηση του 1996 | Σελ. 198 |
| γ) Οι έννομες συνέπειες της §46 ΓερμΚΔΔιαδ. | Σελ. 201 |
| δ) Η εξαίρεση από τον κανόνα: Τα «απόλυτα» διαδικαστικά σφάλματα | Σελ. 203 |
| ε) Μια αποτίμηση | Σελ. 206 |
| Ε. Η ακύρωση λόγω διαδικαστικών σφαλμάτων κατά το ενωσιακό διοικητικό δίκαιο | Σελ. 209 |
| 1. Οι συνέπειες διαδικαστικών πλημμελειών κατά την άμεση εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου από την ενωσιακή διοίκηση | Σελ. 209 |
| α) Διάκριση των διαδικαστικών τύπων σε ουσιώδεις και μη | Σελ. 209 |
| β) Ο in concreto έλεγχος της δυνατότητας επίδρασης της παράβασης στο περιεχόμενο της πράξης | Σελ. 212 |
| i. Παράβαση ουσιώδους τύπου και ουσιώδης παράβαση τύπου | Σελ. 212 |
| ii. Ειδικότερα: Η εφαρμογή του κριτηρίου του ουσιώδους του σφάλματος στα δικαιώματα άμυνας | Σελ. 217 |
| iii. Το πρόβλημα του βάρους απόδειξης | Σελ. 219 |
| 2. Οι συνέπειες των διαδικαστικών σφαλμάτων για το κύρος της πράξης κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου από την εθνική διοίκηση | Σελ. 220 |
| α) Διαδικαστική αυτονομία των κρατών μελών και συνέπειες των διαδικαστικών σφαλμάτων | Σελ. 220 |
| β) Ακύρωση της διαδικαστικά πλημμελούς πράξης ως επιταγή της αρχής της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου | Σελ. 224 |
| i. Η αρχή της αποτελεσματικότητας ως μέσο εναρμόνισης του εθνικού και του ενωσιακού διοικητικού δικαίου | Σελ. 224 |
| ii. Η ακύρωση ως καταρχήν συνέπεια της διαδικαστικής πλημμέλειας | Σελ. 225 |
| iii. Εθνικοί κανόνες που εμποδίζουν την ακύρωση διαδικαστικά πλημμελών πράξεων | Σελ. 226 |
| γ) Η αποχή από την ακύρωση για διαδικαστικές πλημμέλειες ως επιταγή του ενωσιακού δικαίου | Σελ. 230 |
| ΣΤ. Συμπεράσματα Κεφαλαίου ΙΙ | Σελ. 232 |
| ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ Η δικονομική προστασία των διαδικαστικά πλημμελών πράξεων: Οι αλυσιτελείς λόγοι ακυρώσεως | |
| Α. Η αλυσιτέλεια ως δικονομικό φαινόμενο | Σελ. 235 |
| 1. Εισαγωγή | Σελ. 235 |
| 2. Αλυσιτελή ένδικα βοηθήματα και αλυσιτελείς λόγοι ακυρώσεως | Σελ. 236 |
| Β. Η αλυσιτέλεια της προβολής διαδικαστικών σφαλμάτων επί πράξεων δέσμιας αρμοδιότητας της διοίκησης | Σελ. 241 |
| 1. Ο νομολογιακός κανόνας της ΣτΕ (Ολομ.) 530/2003 | Σελ. 241 |
| 2. Προϋποθέσεις αλυσιτέλειας | Σελ. 242 |
| 3. Πεδίο εφαρμογής του νομολογιακού κανόνα | Σελ. 246 |
| α) Γενική εφαρμογή, με έμφαση στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων | Σελ. 246 |
| β) Ειδικότερα: Η αλυσιτέλεια σε αποφάσεις επί διοικητικών προσφυγών | Σελ. 249 |
| 4. Η κριτική στη θεωρία | Σελ. 252 |
| 5. Οι αλυσιτελείς λόγοι ακυρώσεως επί πράξεων δέσμιας αρμοδιότητας στο γαλλικό διοικητικό και στο ενωσιακό δίκαιο | Σελ. 255 |
| α) Γαλλικό δίκαιο | Σελ. 255 |
| i. Περιεχόμενο, νομική φύση και εμβέλεια του νομολογιακού κανόνα | Σελ. 255 |
| ii. Η εξαίρεση: Διαδικαστικοί κανόνες εγγυητικής φύσης | Σελ. 259 |
| iii. Η αλυσιτέλεια στις διοικητικές διαφορές ουσίας | Σελ. 261 |
| β) Αλυσιτελείς λόγοι ακυρώσεως στο ενωσιακό διοικητικό δίκαιο | Σελ. 263 |
| Γ. Από την αλυσιτέλεια επί δεσμίας αρμοδιότητας στη διερεύνηση της εσωτερικής συνάφειας μεταξύ διαδικαστικής πλημμέλειας και περιεχομένου της προσβαλλόμενης πράξης: Η αλυσιτελής προβολή της παραβίασης του δικαιώματος ακροάσεως κατά την απόφαση ΣτΕ (Ολομ.) 4447/2012 | Σελ. 266 |
| 1. Η απόφαση ΣτΕ (Ολομ.) 4447/2012 και το δογματικό υπόβαθρο του νομολογιακού κανόνα | Σελ. 266 |
| 2. Το ερώτημα περί των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή | Σελ. 270 |
| 3. Το πεδίο εφαρμογής του νέου νομολογιακού κανόνα | Σελ. 273 |
| Δ. Προς μια διεύρυνση της θεωρίας των αλυσιτελών λόγων ακυρώσεως; Η απόφαση ΣτΕ 2589/2014 | Σελ. 274 |
| Ε. Συμπεράσματα Κεφαλαίου ΙΙΙ. | Σελ. 277 |
| ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV Ακύρωση και προστασία της διαδικαστικά πλημμελούς πράξης στο πλαίσιο της στάθμισης αντίρροπων αρχών του διοικητικού δικαίου | |
| Α. Συνταγματικές αρχές που κατατείνουν στην προστασία του κύρους της διοικητικής πράξης | Σελ. 279 |
| 1. Η προστασία της διοικητικής πράξης από διαδικαστικές πλημμέλειες ως έκφραση των αρχών της ασφάλειας δικαίου και της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης | Σελ. 279 |
| α) Ασφάλεια δικαίου | Σελ. 279 |
| β) Προστασία της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης | Σελ. 282 |
| 2. Οι δικαιικές αρχές της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της δημόσιας διοίκησης | Σελ. 283 |
| α) Περιεχόμενο και συνταγματικά ερείσματα | Σελ. 283 |
| β) Αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα της διοίκησης και διαδικαστικά σφάλματα | Σελ. 285 |
| Β. Ο καθορισμός των συνεπειών των διαδικαστικών σφαλμάτων για το κύρος της διοικητικής πράξης ως αποτέλεσμα μιας σύνθετης δικαιικής στάθμισης | Σελ. 288 |
| 1. Είναι η ακύρωση της διοικητικής πράξης πρόσφορο μέσο προς αποκατάσταση της διαδικαστικής νομιμότητας; | Σελ. 288 |
| 2. Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας ως παράμετρος καθορισμού των συνεπειών της διαδικαστικής παρανομίας | Σελ. 291 |
| α) Το δικαίωμα του ά. 20 παρ. 1 Συντ. | Σελ. 291 |
| β) Οι προϋποθέσεις ακύρωσης ως ρυθμίσεις ουσιαστικού διοικητικού δικαίου | Σελ. 292 |
| γ) Η προτεραιότητα της ακυρωτικής προστασίας υπό το φως του ά. 95 παρ. 1 περ. α) Συντ. | Σελ. 296 |
| 3. Ειδικότερα: Η «διακριτική ευχέρεια» του νομοθέτη ως προς τις συνέπειες της διαδικαστικής παρανομίας | Σελ. 299 |
| 4. Η σύνδεση μεταξύ διαδικαστικής και ουσιαστικής νομιμότητας της διοικητικής πράξης ως προϋπόθεση της ακύρωσης | Σελ. 302 |
| α) Η σημασία της λειτουργίας του διαδικαστικού κανόνα | Σελ. 302 |
| β) Η διατήρηση της ισχύος της διαδικαστικά πλημμελούς διοικητικής πράξης ως έκφραση της προτεραιότητας της ουσιαστικής νομιμότητας έναντι της διαδικαστικής | Σελ. 307 |
| γ) Η σημασία της έντασης του δικαστικού ελέγχου των διοικητικών πράξεων | Σελ. 310 |
| i. Δέσμια αρμοδιότητα της διοίκησης | Σελ. 310 |
| ii. Οι συνέπειες των διαδικαστικών πλημμελειών σε περίπτωση εν γένει διακριτικής ευχέρειας της διοίκησης | Σελ. 311 |
| αα. Μια αντιπαραβολή του ελληνικού προς το γερμανικό διοικητικό δίκαιο | Σελ. 311 |
| ββ. Η αντίληψη του γαλλικού και του ενωσιακού διοικητικού δικαίου | Σελ. 316 |
| Γ. Η εξέλιξη του ελληνικού διοικητικού δικαίου | Σελ. 318 |
| 1. Ενίσχυση των παραγόντων στάθμισης υπέρ της προστασίας της διοικητικής πράξης | Σελ. 318 |
| α) Αυξημένη επίγνωση της ανάγκης για σταθερότητα των διοικητικών εννόμων σχέσεων | Σελ. 318 |
| β) Κλιμακούμενη πολυπλοκότητα των διοικητικών διαδικασιών | Σελ. 320 |
| γ) Εντεινόμενος δικαστικός έλεγχος της ουσιαστικής νομιμότητας | Σελ. 320 |
| 2. Η θεωρία των αλυσιτελών λόγων ακυρώσεως ως μέσο προστασίας του κύρους της διοικητικής πράξης | Σελ. 322 |
| 3. Καταληκτικές σκέψεις | Σελ. 324 |
| Βιβλιογραφία | Σελ. 327 |
| Αλφαβητικό Ευρετήριο | Σελ. 349 |