ΣτΕ 4/2006 Τριμελούς Συμβουλίου
Συμμόρφωση σε ακυρωτική απόφαση.
Προσωρινή διαταγή του ΣτΕ περί αναστολής εκτέλεσης απόφασης Γ.Γ. Περιφέρειας περί δημιουργίας ισόπεδου ημικόμβου με ράμπες σε Ε.Ο.. Κατασκευή του κόμβου από το Δήμο κατά παράβαση της προσωρινής διαταγής. Ακύρωση απόφασης του Γ.Γ. Περιφέρειας με απόφαση του ΣτΕ. Έκδοση νέας απόφασης του Γ.Γ. Περιφέρειας περί βελτίωσης του υφιστάμενου κόμβου. Ακύρωση της απόφασης αυτής με απόφαση του ΣτΕ. Η συμμόρφωση συνίσταται όχι μόνο στην λύση της σχετικής εργολαβικής σύμβασης αλλά και στην αποξήλωση των ραμπών. Ζήτημα εύρεσης του αρμόδιου φορέα που οφείλει κατά νόμο να διενεργήσει τις υλικές ενέργειες συμμόρφωσης. Ζητήματα σύγκρουσης με δημόσιο συμφέρον (οδική ασφάλεια), αντιδράσεις κατοίκων περιοχής. Μη επιρροή στην υποχρέωση συμμόρφωσης αποφάσεων Πολιτικών Δικαστηρίων όταν κρίνουν επί τελεσιδίκως κριθέντα διοικητικά ζητήματα. Απαραδέκτως προβάλλονται ζητήματα που έχουν λυθεί αμετακλήτως από αποφάσεις που παράγουν δεδικασμένο μεταξύ των διαδίκων.
Α. Ιστορικό των αποφάσεων 1462/2010 και 768/2010
Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημόσιων Έργων του ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. (απόφαση Α) το έτος 2007 εγκρίθηκε αναγνωριστική μελέτη που προέβλεπε την κατασκευή ανισόπεδου κόμβου (τέσσερες ράμπες σε οδικό άξονα) σε Εθνική Οδό. Η σχετική Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τελικώς δεν εγκρίθηκε κατόπιν αντιρρήσεων που προβλήθηκαν από την αρμόδια Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Ωστόσο, επειδή θεωρήθηκε ότι το έργο επείγει για την αντιμετώπιση των αναγκών σύνδεσης με το οδικό δίκτυο οικισμών της περιοχής, το έτος 2007 εγκρίθηκε μελέτη δημιουργίας ισόπεδου ημικόμβου (μικρότερης κλίμακας έργο) στην ίδια περιοχή με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας (απόφαση Β). Κατά της απόφασης αυτής, ασκήθηκε αίτηση ακύρωσης ενώπιον του ΣτΕ και εκδόθηκε προσωρινή διαταγή με την οποία διατάχθηκε η διακοπή των εργασιών κατασκευή του κόμβου. Η απόφαση αυτή του Γ.Γ. Δημοσίων Έργων τελικώς ακυρώθηκε με την 1452/2010 απόφαση του ΣτΕ με την αιτιολογία ότι εκδόθηκε από αναρμόδιο όργανο (αρμοδιότητα υπηρεσιών και ν.π. που υπάγονται στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και όχι του Γ.Γ. Περιφέρειας). Ωστόσο, παρά την ύπαρξη προσωρινής διαταγής και πριν την έκδοση οριστικής απόφασης συνεχίσθηκαν οι εργασίες κατασκευής του ημικόμβου από το Δήμο της περιοχής οι οποίες ολοκληρώθηκε το έτος 2008. Μετά την ολοκλήρωση του έργου, εκπονήθηκε μελέτη άμεσων μέτρων του εν λόγω ημικόμβου (λωρίδες επιβράδυνσης, στηθαία, μονοδρόμηση), η οποία εγκρίθηκε με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας (απόφαση Γ) το έτος 2010, μετά την έκδοση της ακυρωτικής 1452/2010 απόφασης του ΣτΕ, με την αιτιολογία ότι το έργο αυτό είναι αναγκαίο για την οδική ασφάλεια της περιοχής μέχρι την ολοκλήρωση της οριστική μελέτη του ανισόπεδου κόμβου, συνήφθη δε σχετική εργολαβική σύμβαση, κατόπιν διαγωνισμού, από το αρμόδιο ν.π που υπάγεται στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. Κατά της απόφασης αυτής του Γ.Γ. Περιφέρειας ασκήθηκε αίτηση ακύρωσης ενώπιον του ΣτΕ η οποία έγινε δεκτή με την 768/2014 απόφαση, «διότι με αυτήν επιχειρείται η έγκριση μελέτης για την εκτέλεση εργασιών προς βελτίωση οδικού έργου, το οποίο εκτελέσθηκε και παραδόθηκε στην κυκλοφορία καθ’ ον χρόνο είχε διαταχθεί με προσωρινή διαταγή του Προέδρου του Δ΄ Τμήματος του Δικαστηρίου η διακοπή των εργασιών κατασκευής του και η απόφαση για την κατασκευή του οποίου (…………/2007) τελικώς ακυρώθηκε με την προαναφερθείσα, προγενέστερη, 1462/2010 απόφαση του Δικαστηρίου, η οποία, μάλιστα, δημοσιεύθηκε (27.4.2010) πριν εκδοθεί η προσβληθείσα με την δεύτερη αίτηση ακυρώσεως ………/2010. απόφαση και ισχύει έναντι όλων (άρθρο 50 παρ. 1 του π.δ/τος 18/1989, Α΄ 8)» . Επίσης, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι μετά την ακύρωση της απόφασης Β του Γ.Γ. Περιφέρειας δεν εκδόθηκε απόφαση από αρμόδιο όργανο για την εκτέλεση του έργου και τέτοια δε μπορεί να θεωρηθεί η απόφαση Γ του Γ.Γ. Περιφέρειας, με την οποία απλώς επέρχεται βελτίωση σε αυθαιρέτως διαμορφωθείσα και υφιστάμενη κατάσταση. Τέλος, απορρίφθηκαν προβληθέντες λόγοι δημοσίου συμφέροντος και ειδικότερα ότι ο κόμβος ήταν απαραίτητος για την οδική ασφάλεια της περιοχής, όπως κρίθηκε με απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου επί ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία διατάχθηκε η διαπλάτυνση, ο καθαρισμός και η μονοδρόμηση παραλλήλων και καθέτων, καθώς και ότι ο Δήμος διατηρεί αρμοδιότητα για τη λήψη μέτρων που αποσκοπούν στην οδική ασφάλεια βάσει του άρθρου 75 στοιχείο Ι περ. α. αριθ. 7 περ. γ’ αριθ. 4 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006) κι άρα ήταν αρμόδιος να προβεί στην κατασκευή των εν λόγω ραμπών.
Β. Διαδικασίας συμμόρφωσης στις αποφάσεις 1462/2010 και 768/2010
Στη συνέχεια, τέθηκε το ζήτημα της συμμόρφωσης της διοίκησης στις ανωτέρω ακυρωτικές αποφάσεις. Οι νικήσαντες διάδικοι στην προηγούμενη δίκη, απευθύνθηκαν στο νομικό πρόσωπο που υπάγεται στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ και είναι αρμόδιο για τη συντήρηση της εν λόγω Ε.Ο., προκειμένου να ληφθούν μέτρα συμμόρφωσης και ειδικότερα, να κλείσουν οι αυθαιρέτως κατασκευασθείσες ράμπες. Το εν λόγω ν.π. προέβη στον καθαρισμό του χώρου για την ασφάλεια των κατοίκων και ότι προχώρησε στη λύση της εργολαβικής σύμβασης ενώ θεώρησε ότι δεν έχει αρμοδιότητα συντήρησης του συγκεκριμένου οδικού τμήματος κι άρα υποχρέωση τοποθέτησης στηθαίων, επικαλούμενου απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ηρακλείου με την οποία διαπιστώθηκε ότι δεν έλαβε καμία απόφαση για το κλείσιμο των ραμπών, αλλά τούτο δεν οφείλονταν σε πταίσμα του οργάνου που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων, ωστόσο η σχετική αγωγή απορρίφθηκε ελλείψει δικαιοδοσίας καθόσον επικαλείται αδικοπρακτική συμπεριφορά του Δήμου. Επίσης, θεώρησε αρμόδια υπηρεσία για το κλείσιμο των ραμπών την Περιφέρεια. Η Περιφέρεια επίσης ισχυρίσθηκε ότι δεν έχει αρμοδιότητα να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια, αλλά αρμόδιο είναι το ανωτέρω ν.π. Κατόπιν τούτων, ασκήθηκε αίτηση συμμόρφωσης της Διοίκησης στις ανωτέρω 1462/2010 και 768/2014 ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ. Το Δικαστήριο έκρινε: α) ότι με την 768/2014 ακυρωτική απόφαση «δημιουργήθηκε υποχρέωση της Διοικήσεως όχι μόνον να μην προβεί στις εργασίες που είχαν εγκριθεί με την ακυρωθείσα πράξη, διαλύοντας τυχόν συναφθείσα προς το σκοπό αυτό σύμβαση, αλλά, περαιτέρω, να προβεί και σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες, νομικές και υλικές, για την αποξήλωση των ραμπών, που είχαν κατασκευασθεί παρανόμως, διότι μόνον με την απομάκρυνση των κατασκευών αυτών θα παρείχετο αποτελεσματική δικαστική προστασία στους αιτούντες, καθώς και ότι δεν απαιτείται η έκδοση άλλων δικαστικών αποφάσεων προς το σκοπό αυτό,…» β) ότι σε κάθε περίπτωση, απόφαση Πολιτικού Δικαστηρίου που αφορά διοικητικής φύσεως ζήτημα που κρίθηκε αμετακλήτως δεν θα μπορούσε να ασκήσει καμία επιρροή στην υποχρέωση συμμόρφωσης της διοίκησης σε ακυρωτική απόφαση, γ) αρμόδιος φορέας για τη διενέργεια των εργασιών αυτών ήταν το ανωτέρω ν.π. δ) το γεγονός της ύπαρξης σήμανσης στην περιοχή από την τροχαία δεν έχει σχέση με την νομιμότητα ή μη της κατασκευής των ραμπών ε) το γεγονός ότι η καταστροφή και επιχωμάτωση των ραμπών θα έχει ως αποτέλεσμα τις σφοδρές αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής δεν επιδρά στην υποχρέωση τήρησης της αρχής της νομιμότητας στη δράσης της διοίκησης στ) λόγοι περί έλλειψης εννόμου συμφέροντος των αιτούντων και περί της αναγκαιότητας των ραμπών προβάλλονται απαραδέκτως, καθόσον έχουν ήδη λυθεί αμετακλήτως με τις 1462/2010 και 768/2014 αποφάσεις, από τις οποίες πηγάζει δεδικασμένο μεταξύ των διαδίκων δεσμευτικό και σε κάθε άλλη υπόθεση. Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο διαπίστωσε τη μη πλήρη συμμόρφωση του ανωτέρω ν.π. στις ανωτέρω ακυρωτικές αποφάσεις και κάλεσε αυτό «να προβεί σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες, υλικές ή και, ενδεχομένως, νομικές, προκειμένου να συμμορφωθεί προς τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις ανωτέρω αποφάσεις, εντός τριμήνου από την κοινοποίηση του παρόντος πρακτικού, λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπ’ όψιν την ανάγκη εξασφάλισης συνθηκών οδικής ασφάλειας για τους κινούμενους επί του ανωτέρω οδικού δικτύου, καθώς και το γεγονός ότι με τον τρόπο που έχουν κατασκευασθεί οι επίμαχες ράμπες δεν εξασφαλίζουν τέτοιες συνθήκες, για το λόγο δε αυτό είχε επιχειρηθεί η βελτίωσή τους…»