Οικονομική ελευθερία (άρ. 5 παρ. 1 Σ.) – Δικαίωμα περιουσίας (άρ. 1 ΠΠΠ ΕΣΔΑ) – Δημόσια φαρμακευτική δαπάνη – Μείωση απαιτήσεων των προμηθευτών, μέσω του προβλεπόμενου από το άρθρο 11 του ν. 4052/2012 μηχανισμού αυτόματης επιστροφής (claw back)
(Α) Ο μηχανισμός αυτόματης επιστροφής (claw back) αρχικά θεσπίσθηκε με το άρθρο 11 του ν. 4052/2012 ως μέτρο περιορισμού της δημόσιας εξωνοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης μέχρι την 31.12.2015. Στη συνέχεια, με την τροποποίηση και συμπλήρωση του άρθρου 11 του ν. 4052 / 2912 δυνάμει των διατάξεων των νόμων 4346/2015 και 4354/2015, το μέτρο επεκτάθηκε με σκοπό τον περιορισμό της συνολικής δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης (εξωνοσοκομειακής και νοσοκομειακής) μέχρι την 31.12.2018 – Βάσει του εν λόγω μηχανισμού, (α) εάν επί τη βάσει των τιμών των φαρμάκων που προβλέπονται στις διατάξεις της κειμένης νομοθεσίας καλύπτονται οι γενόμενες, εντός μιας χρονικής περιόδου αναφοράς, πωλήσεις φαρμάκων στους δημόσιους φορείς υγείας [δηλ. στα νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. και στα λοιπά κρατικά νοσοκομεία, στον Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.) και στους λοιπούς Φ.Κ.Α.] χωρίς υπέρβαση των προϋπολογισμών των εν λόγω δημοσίων φορέων, οι διατάξεις αυτές, περί των τιμών των φαρμάκων, εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των χρηματικών απαιτήσεων των φαρμακευτικών εταιρειών και των κατόχων αδείας κυκλοφορίας φαρμάκων (Κ.Α.Κ.) κατά των δημοσίων φορέων, (β) στην αντίθετη περίπτωση, δεν εφαρμόζονται οι ως άνω διατάξεις και η δαπάνη του οικείου δημόσιου φορέα περιορίζεται, όσον απαιτείται για να ισοσκελισθεί ο προϋπολογισμός του, με ισόποσο περιορισμό των αντίστοιχων χρηματικών απαιτήσεων των φαρμακευτικών εταιρειών και των Κ.Α.Κ. – Συνεπώς, το μέτρο συνίσταται σε περιορισμό των χρηματικών απαιτήσεων που απορρέουν από τις πωλήσεις φαρμάκων σε δημόσιους φορείς υγείας, και όχι σε επιβολή φόρου ή κοινωνικής εισφοράς ως πόρου φορέων κοινωνικής ασφαλίσεως (ΣτΕ 2439/2015 επταμ.)
(Β) Το παραπάνω μέτρο εντάχθηκε στη γενικότερη προσπάθεια μείωσης του δημοσίου χρέους και εξόδου της εθνικής οικονομίας από την κρίση, στην οποία έχει περιέλθει κατά τα κοινώς γνωστά – Για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, ιδίως δε για την αντιμετώπιση της οξείας κρίσης που διέρχεται η χώρα με απειλή κατάρρευσης της εθνικής οικονομίας, ο περιορισμός των δημοσίων δαπανών, με αντίστοιχο περιορισμό των χρηματικών απαιτήσεων ιδιωτών, είναι επιτρεπτός κατά το Σύνταγμα, εάν κατά την κρίση του νομοθέτη, η οποία υπόκειται στον οριακό έλεγχο συνταγματικότητας του Συμβουλίου της Επικρατείας, αποτελεί μέτρο αναγκαίο και πρόσφορο – Ο περιορισμός των χρηματικών απαιτήσεων ιδιωτών, επιβαλλόμενος υπό τις ως άνω συνθήκες, δεν αντιβαίνει στο Σύνταγμα και στο άρθρο 1 του ΠΠΠ της ΕΣΔΑ, εάν τηρείται η αρχή της δίκαιης ισορροπίας μεταξύ του γενικού συμφέροντος που αφορά το κοινωνικό σύνολο και των αξιώσεων για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου – Ο επίμαχος μηχανισμός του άρθρου 11 του ν. 4052/2012, όπως ισχύει, υποβαλλόμενος στον οριακό έλεγχο του ΣτΕ, υπό τις συνθήκες της θέσπισής του, δεν δύναται να χαρακτηρισθεί ως μέτρο μη αναγκαίο και απρόσφορο (και, μάλιστα, προδήλως) που θίγει τον πυρήνα των δικαιωμάτων, τα οποία επικαλείται η αιτούσα ως απορρέοντα υπέρ αυτής από το Σύνταγμα και το άρθρο 1 του ΠΠΠ της ΕΣΔΑ, διότι (i) tο μέτρο είναι προσωρινό και δυνάμενο να καταλάβει το σύνολο της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, δοθέντος ότι για τη λήψη του αρκεί η εκτίμηση των ορίων αντοχής της εθνικής οικονομίας κατά την τριετία 2015 – 2018 που έγινε από τον νομοθέτη, χωρίς να συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη θέσπιση του μέτρου η παράλληλη νομοθετική επιδίωξη της αποτροπής χορηγήσεων φαρμάκων που δεν καλύπτουν πραγματικές θεραπευτικές ανάγκες, (ii) πριν από την έναρξη εφαρμογής του μέτρου δεν είναι δυνατή η δικανική κρίση περί σφοδρότητάς του ικανής να θίξει τον πυρήνα των ως άνω δικαιωμάτων της αιτούσης, δοθέντος ότι η λήψη του προϋποθέτει ότι θα υπάρξουν υπερβάσεις των προϋπολογιζομένων δαπανών κατά την τριετία 2015 – 2018, για τις οποίες είναι αδύνατον να εκτιμηθεί εκ των προτέρων αν θα υπάρξουν και σε ποιο ύψος θα ανέλθουν