http://www.humanrightscaselaw.gr/
ΣτΕ Δ΄ Τμ. 1321/2018 επταμ.
Επαγγελματική ελευθερία (άρ. 5 παρ. 1 Σ.) – Εκπαίδευση (άρ. 16 Σ.) – Διοίκηση – Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης περί ορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων των πτυχιούχων του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
(Α) Είναι δυνατή η άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως και κατά παραλείψεως της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια, ή κατά ρητής αρνήσεως της αρχής να προβεί στην ενέργεια αυτή, εφόσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου επιβάλλει την υποχρέωση σ’ αυτήν να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξεως. Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται, κατ΄ αρχήν, οσάκις ο νόμος παρέχει την εξουσία στην διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη, διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητος για την έκδοση ή όχι κανονιστικής πράξεως και για τον χρόνο εκδόσεώς της ανήκει στην ανέλεγκτη, από τον ακυρωτικό δικαστή, κρίση της διοικητικής αρχής. Εξαίρεση από την αρχή αυτή υπάρχει είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στην Διοίκηση την υποχρέωση για την έκδοση κανονιστικής πράξεως, εφόσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις (όπως στην περίπτωση που ο ίδιος ο νόμος καθιερώνει αμέσως και ευθέως ένα δικαίωμα, καταλείπει δε απλώς στον εξουσιοδοτούμενο από αυτόν κανονιστικό νομοθέτη να θεσπίσει συμπληρωματικούς κανόνες, αναγκαίους για τη ρύθμιση τεχνικών λεπτομερειών ή των όρων ασκήσεως του δικαιώματος: βλ. ΟλΣΕ 3749/2013, ΣΕ 2544/2013 7μ, ΣΕ 211/2006 κ.ά.) ή εντός ορισμένης προθεσμίας, είτε όταν η υποχρέωση της Διοικήσεως να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως εκ του Συντάγματος. Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δεσμία, η παράλειψη δε της Διοικήσεως να ασκήσει την κανονιστική αυτή αρμοδιότητα είναι αντίθετη προς τον νόμο (βλ. Ολ. ΣΕ 4003/2014, 3749/2013, 1849/2009, 1513/2014, ΣΕ 2544/2013 7μ, ΣΕ 166/2015, 4917/2012, 211/2006 κ.ά.). Όπως έχει ειδικότερα κριθεί, στο πεδίο της εκπαιδεύσεως τέτοια παράλειψη στοιχειοθετείται λόγω μη εκδόσεως των προβλεπόμενων στη διάταξη του άρθρου 25 παρ. 2 περιπτ. γ΄ του ν. 1404/1983 προεδρικών διαταγμάτων που ορίζουν τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Τ.Ε.Ι. και αποτελούν τον προβλεπόμενο στο άρθρο 16 παρ. 7 του Συντάγματος εκτελεστικό νόμο (Oλ. ΣE 678/2005, ΣΕ 3066/2010 7μ, 2881/2011 7μ, 2544/2013 7μ, 4917/2012), καθώς η παράλειψη εκδόσεως των διαταγμάτων αυτών αφ’ ενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ. 7 του Συντάγματος, αφ’ ετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους Τ.Ε.Ι. να συμμετάσχουν ελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, βάσει των νομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα ιδρύματα αυτά (ΣΕ 4917/2012, 2544/2013 7μ.)
(Β) Οι διατάξεις του άρθρου 7 του ν. 4009/2011, όπως τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν μεταγενέστερα, παρέχουν εξουσιοδότηση για τη συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία και κατάργηση Α.Ε.Ι. και μεταβολή της έδρας τους, για την ίδρυση, συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία και κατάργηση Σχολών και Τμημάτων και μεταβολή της έδρας τους, καθώς και για τη ρύθμιση συναφών οργανωτικών θεμάτων, με προεδρικά διατάγματα εκδιδόμενα προτάσεως του Υπουργού Παιδείας μετά τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας. H ρύθμιση των σχετικών με την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων Α.Ε.Ι. θεμάτων δεν αποτέλεσε αντικείμενο εξουσιοδοτήσεως αντίστοιχης με εκείνη του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του ν. 1404/1983, καθώς τέτοια διάταξη δεν περιελήφθη στο άρθρο 7 ή σε άλλο άρθρο του ν. 4009/2011. Με το δε άρθρο 81 του ν. 4009/2011 καταργήθηκαν ρητώς οι αντίστοιχες κατά περιεχόμενο (με το άρθρ. 7 παρ. 6 του νόμου αυτού) διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982. Η κατάργηση των διατάξεων αυτών συμπαρέσυρε αναγκαίως και την μη ρητώς καταργούμενη διάταξη του άρθρου 48 παρ. 1 εδαφ. β΄ περ viii του ν. 1404/1983, η οποία συμπλήρωνε τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982 και εστερείτο, ως εκ τούτου, αυτοτελείας. Η βούληση του νομοθέτη για την κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 48 παρ. 1 εδαφ. β΄ περ viii του ν. 1404/1983 συνάγεται εξάλλου τόσο από τις συζητήσεις κατά την ψήφιση του νόμου 4009/2011 στη Βουλή όσο και εκ του ότι με το άρθρο 81 (περ. 4 και 27) του εν λόγω ν. 4009/2011 διατηρήθηκαν αντιθέτως σε ισχύ οι διατάξεις των άρθρων 25 του ν. 1404/1983 και 18 του ν. 3794/2009, με τις οποίες αφ’ ενός μεν ορίζεται ότι οι σπουδές σε κάθε Τμήμα Τ.Ε.Ι. καταλήγουν στην απόκτηση πτυχίου που δίνει την δυνατότητα άσκησης ενός επαγγέλματος και αφ’ ετέρου προβλέπεται η έκδοση προεδρικών διαταγμάτων για την επαγγελματική κατοχύρωση των αποφοίτων των Τ.Ε.Ι.. Συνεπώς, από την έναρξη ισχύος του ν. 4009/2011 δεν παρέχεται πλέον εξουσιοδότηση και δεν θεσπίζεται -εξαναγκαστή με αίτηση ακυρώσεως κατά της σχετικής παραλείψεως- υποχρέωση της κανονιστικώς δρώσης Διοικήσεως προς έκδοση προεδρικών διαταγμάτων, με τα οποία καθορίζονται τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Σχολών και Τμημάτων του Πανεπιστημιακού Τομέα των Α.Ε.Ι.. Τέτοια υποχρέωση του κανονιστικού νομοθέτη δεν απορρέει ευθέως και αμέσως -χωρίς δηλαδή την μεσολάβηση τυπικού νόμου- ούτε από τις διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 1 και 16 παρ. 5 του Συντάγματος, η δεύτερη από τις οποίες σε αντίθεση με την διάταξη της παραγράφου 7 του ίδιου άρθρου 16, περί των αποφοίτων των σχολών επαγγελματικής εκπαιδεύσεως (περί των οποίων δεν πρόκειται εν προκειμένω), δεν προβλέπει ρητώς την έκδοση εκτελεστικού νόμου για την ρύθμιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων [με μειοψηφία ενός Συμβούλου]
(Γ) Τα προβαλλόμενα από το αιτούν σωματείο περί παραβιάσεως της συνταγματικής αρχής της ισότητος που κατοχυρώνεται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος ως εκ του ότι οι πτυχιούχοι του ομοειδούς προς το συγκεκριμένο Τμήμα, Τμήματος Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης έχουν ήδη αποκτήσει την κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων τους βάσει του Π.Δ. 671/1994, όπως και οι πτυχιούχοι 13 συνολικά Σχολών Ελληνικών Πανεπιστημίων και Πολυτεχνείων είναι απορριπτέα ως αβάσιμα, προεχόντως διότι δεν υφίσταται ομοιότης συνθηκών μεταξύ του Τμήματος των μελών του αιτούντος σωματείου και των λοιπών Τμημάτων Μηχανικών -ιδίως δε ως προς το Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης τούτο προκύπτει σαφώς από την αντιπαραβολή των σχετικών προγραμμάτων σπουδών-, αλλά και διότι η διά προεδρικού διατάγματος κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των πτυχιούχων των άλλων πολυτεχνικών Σχολών και Τμημάτων εχώρησε ενώ ίσχυε η καταργηθείσα εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982.Εξάλλου, τα προβαλλόμενα περί παραβιάσεως του άρθρου 22 του Συντάγματος και των αρχών της επαγγελματικής σταδιοδρομίας εκάστου κατά τον λόγο της προσωπικής του αξίας είναι επίσης απορριπτέα ως ερειδόμενα επί εσφαλμένης προϋποθέσεως διότι το μεν άρθρο 22 αναφέρεται στην μισθωτή εργασία, ενώ, η αρχή της σταδιοδρομίας εκάστου αναφέρεται στην στελέχωση της δημοσίας διοικήσεως. Και τούτο ανεξαρτήτως του ότι οι απόφοιτοι του Τμήματος δύνανται να εγγραφούν στο Οικονομικό Επιμελητήριο.