Εύλογη διάρκεια δίκης (άρ. 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ) – Πεδίο εφαρμογής του άρ. 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ – Αίτηση δίκαιης ικανοποίησης (άρ. 53 επ. του ν. 4055/2012) – Αναιρετική δίκη στο ΣτΕ – Διοικητικό πρόστιμο βάσει της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, για παράβαση της υποχρέωσης εμπρόθεσμης γνωστοποίησης της συγκέντρωσης επιχειρήσεων – Ηθική βλάβη ανώνυμης εταιρείας και προϋποθέσεις χορήγησης αποζημίωσης σε αυτήν, λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης – Επιρροή του άρ. 41 ΕΣΔΑ, όπως ερμηνεύεται και εφαρμόζεται από το ΕΔΔΑ – Περιθώριο εκτίμησης κρατών μελών
(Α) Η επίμαχη, αχθείσα ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, διαφορά από την επιβολή στην εταιρεία Χ Α.Ε. χρηματικού προστίμου (44.347 ευρώ), για παράβαση της νομοθεσίας περί ελεύθερου ανταγωνισμού, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του σκέλους της παραγράφου 1 του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ που αφορά σε “αστικής φύσεως” υποθέσεις – Κατ’ ακολουθίαν, η υπόθεση διέπεται από τις διατάξεις των άρθρων 53 έως 58 του ν. 4055/2012
(Β) Με τις διατάξεις αυτές θεσμοθετήθηκε, κατ’ επίκληση των άρθρων 6 παρ. 1 και 13 της ΕΣΔΑ, ως νέο ένδικο βοήθημα, η αίτηση για δίκαιη ικανοποίηση, λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της διοικητικής δίκης (ανά βαθμό δικαιοδοσίας), μέσω της διαπίστωσης τέτοιας υπέρβασης και της επιδίκασης χρηματικού ποσού προς αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υπέστη ο διάδικος, λόγω της προσβολής του δικαιώματός του για κρίση της ένδικης διαφοράς εντός ευλόγου χρόνου – Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 57 παρ. 1 του ν. 4055/2012, τα κριτήρια με βάση τα οποία εκτιμάται η εύλογη χρονική διάρκεια της διοικητικής δίκης είναι, ιδίως, η πολυπλοκότητα της υπόθεσης (τόσο από δικονομική όσο και από ουσιαστική άποψη), το διακύβευμα, δηλαδή η σημασία της, για τον αιτούντα και η συμπεριφορά των διαδίκων κατά την εξέλιξη της οικείας δίκης – Περαιτέρω, σε περίπτωση (διαπίστωσης) υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης δημιουργείται μαχητό τεκμήριο ότι προκλήθηκε στον αιτούντα ηθική βλάβη, η οποία «[…] απορρέει, όπως έχει δεχθεί το ΕΔΔΑ […] από τα αισθήματα άγχους, που του προκαλούνται από την αβεβαιότητα του χρόνου έκβασης της υποθέσεώς του […]» (βλ. την εισηγητική έκθεση του ν. 4055/2012) – Συναφώς σημειώνεται ότι η ηθική βλάβη στις ανώνυμες εταιρείες, δεν αναφέρεται, όπως στα φυσικά πρόσωπα, σε ενδιάθετο συναίσθημα αναγόμενο στον εσωτερικό κόσμο και κρινόμενο με τα δεδομένα της ανθρώπινης λογικής (βλ. ΑΠ 730/2015, 382/2011 κ.ά.) ούτε σε οποιαδήποτε αβεβαιότητα σχετικά με καθεμιά από τις (συχνά πάμπολλες και ποικίλες, ως προς το αντικείμενό τους) τρέχουσες υποθέσεις τους, η οποία, άλλωστε, ενδέχεται να συνδέεται με τους κινδύνους που οι εν λόγω εταιρείες αναλαμβάνουν κατά την ανάπτυξη της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας, αλλά σε ζημία τους από τον αντίκτυπο που είχε η παράνομη πράξη ή παράλειψη στην πίστη, στο κύρος και στη φήμη τους (βλ. ΣτΕ 2168/2007 επταμ., 451/2013 επταμ., 3040/2014) και, γενικά, στην εμπορική τους δραστηριότητα και στο εμπορικό τους μέλλον (πρβλ. ΑΠ 730/2015, 112/1962) – Τούτων έπεται ότι, σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι σημειώθηκε υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας κατ’ αναίρεση δίκης ανώνυμης εταιρείας, δεν τεκμαίρεται ηθική βλάβη της, απορρέουσα από τη βίωση αισθημάτων άγχους ή ταλαιπωρίας ή/και από την μακροχρόνια αβεβαιότητά της για την τύχη της υπόθεσής της, αλλά, για να της επιδικασθεί χρηματικό ποσό ως δίκαιη ικανοποίηση, σύμφωνα με το άρθρο 57 παρ. 2 του ν. 4055/2012, πρέπει να προκύπτει, με βάση την έκταση της διαπιστωθείσας υπέρβασης και, ιδίως, το διακύβευμα της υπόθεσης για την εταιρεία (πρβλ. ΕΔΔΑ ευρ. συνθ. 15.2.2008, Αρβανιτάκη-Ρομποτή και άλλοι κατά Ελλάδας, 27278/03, σκέψεις 31-32) και ενόψει σχετικών ισχυρισμών της (αρκούντως ορισμένων και τεκμηριωμένων, αναλόγως του περιεχομένου τους), ότι η καθυστέρηση στην έκδοση απόφασης από το Δικαστήριο είχε (είτε αυτοτελώς είτε σε συνδυασμό με την εκκρεμότητα άλλων υποθέσεων της εταιρείας) ουσιώδη αρνητική επίδραση στην πίστη, στη φήμη και στο κύρος της, στο σχεδιασμό και στην πραγματοποίηση των εμπορικών της δραστηριοτήτων ή/και στην εν γένει διοίκηση των υποθέσεών της – Εφόσον δεν προκύπτει κάτι τέτοιο, η κρίση του Δικαστηρίου περί υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης συνιστά επαρκή ικανοποίηση της αιτούσας εταιρείας, για την όποια μη περιουσιακή βλάβη αυτή υπέστη από την καθυστέρηση της έκδοσης απόφασης (πρβλ. εξ αντιδιαστολής Γενικό Δικαστήριο ΕΕ 10.1.2017, Τ-577/14, Gascogne Sack Deutchland GmbH και Gascogne κατά Ευρωπαϊκής Ένωσης, σκέψεις 157-158) – Εξάλλου, στο ανωτέρω πλαίσιο της εξέτασης της ηθικής βλάβης της εταιρείας, δεν λαμβάνεται νομίμως υπόψη η τυχόν πρόκληση συναισθημάτων άγχους, αβεβαιότητας και ταλαιπωρίας στα φυσικά πρόσωπα που την διευθύνουν και τα οποία εκφράζουν, κατά πλάσμα δικαίου, τη βούλησή της, αλλά τα συναισθήματά τους δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι εκφράζουν συναισθήματα και αντανακλούν ηθική βλάβη της εταιρείας, η οποία νομιμοποιείται να ζητήσει δίκαιη ικανοποίηση μόνο για ηθική βλάβη της ίδιας, όχι και των φυσικών προσώπων που τη διοικούν ή εργάζονται γι’ αυτήν (πρβλ. Γενικό Δικαστήριο ΕΕ 10.1.2017, Τ-577/14, οp.cit., σκέψεις 144-150) – Και ναι μεν, σύμφωνα με τη νομολογία του ΕΔΔΑ σχετικά με το άρθρο 41 της ΕΣΔΑ, περί χορήγησης από το ΕΔΔΑ χρηματικής αποζημίωσης σε προσφεύγουσα εταιρεία, λόγω ηθικής/μη περιουσιακής βλάβης της, συνεπεία παράβασης της ΕΣΔΑ (όπως της επιταγής του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ περί εύλογης χρονικής διάρκειας δίκης για “αστικής φύσεως” δικαιώματα ή υποχρεώσεις της εταιρείας), λαμβάνονται υπόψη, στο πλαίσιο της εξέτασης της ύπαρξης τέτοιας βλάβης, που δικαιολογεί την επιδίκαση αποζημίωσης στην εταιρεία, όχι μόνο η φήμη της εταιρείας, η αβεβαιότητα αναφορικά με το σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων, και η διατάραξη της διοίκησής της, αλλά επιπλέον, αν και σε μικρότερο βαθμό, τα αισθήματα άγχους και ταλαιπωρίας που προκλήθηκαν στα διευθυντικά στελέχη της εταιρείας (βλ. ΕΔΔΑ ευρ. συνθ. 6.4.2000, Comingersoll S.A. κατά Πορτογαλίας, 35382/97, σκέψεις 32-36, ΕΔΔΑ 13.10.2009, Business Si Investitii Pentru Toti κατά Μολδαβίας, 39391/04, σκέψη 38, ΕΔΔΑ 4.3.2014, Microintelect OOD v. Bulgaria, 34129/03, σκέψη 59 κ.ά. – πρβλ. ΕΔΔΑ ευρ. συνθ. 29.11.2016, Lupeni Greek Catholic Parish και άλλοι κατά Ρουμανίας, 76943/11, σκέψη 182, γενικά για τα νομικά πρόσωπα), αλλά η παραπάνω νομολογία του ΕΔΔΑ αφορά στην εκ μέρους του ερμηνεία και εφαρμογή του άρθρου 41 της ΕΣΔΑ και ουδόλως υποχρεώνει τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης να υιοθετήσουν το ως άνω τελευταίο κριτήριο (αναφερόμενο στα αισθήματα άγχους και ταλαιπωρίας των μελών της ομάδας διεύθυνσης της εταιρείας) ή σχετικό τεκμήριο ηθικής βλάβης της εταιρείας, κατά τη θέσπιση, την ερμηνεία ή/και την εφαρμογή της νομοθεσίας τους που προβλέπει δικαίωμα αποζημίωσης των εμπορικών εταιρειών για ηθική/μη περιουσιακή βλάβη τους, σε περίπτωση παραβίασης της διάταξης του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, περί εύλογης διάρκειας της δίκης (πρβλ. Γενικό Δικαστήριο ΕΕ 10.1.2017, Τ-577/14, οp.cit., σκέψεις 144-150) – Άλλωστε, τα κράτη μέλη διαθέτουν συναφώς περιθώριο εκτίμησης, αφενός, ενόψει της φύσης του ζητήματος και του εν λόγω δικαιώματος των εταιρειών και, αφετέρου, διότι δεν προκύπτει συναίνεση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ως προς τη ρύθμιση του ζητήματος αυτού (πρβλ. ΕΔΔΑ ευρ. συνθ. 6.4.2000, Comingersoll S.A., οp.cit., σκέψη 34)
(Γ) Εν προκειμένω, διαπιστώνεται ότι η δίκη δεν είχε εύλογη διάρκεια, κατά παράβαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ και των άρθρων 53 και 57 του ν. 4055/2012
(Δ) Η αιτούσα εταιρεία δεν επικαλείται ότι η καθυστέρηση στην έκδοση απόφασης από το Δικαστήριο είχε ουσιώδη αρνητική επίδραση στην πίστη, στη φήμη και στο κύρος της, στο σχεδιασμό και στην πραγματοποίηση των εμπορικών της δραστηριοτήτων ή/και στην εν γένει διοίκηση των υποθέσεών της, παρά μόνο αναφέρεται γενικά και αόριστα «[…] στην μακρά αβεβαιότητα για την έκβαση της δίκης και στην ταλαιπωρία που υπέστημεν κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας […]» – Εξάλλου, ούτε το διακύβευμα της υπόθεσης δικαιολογεί το συμπέρασμα ότι η επίμαχη καθυστέρηση, αν και αρκετά σοβαρή, ήταν, καταρχήν, ικανή να επιφέρει στην εταιρεία ουσιώδη βλάβη με το προαναφερόμενο περιεχόμενο, που να δικαιολογεί την επιδίκαση χρηματικής αποζημίωσης, ως δίκαιης ικανοποίησής της (πρβλ. ΕΔΔΑ 20.9.2011, Shesti Mai Engineering OOD και άλλοι κατά Βουλγαρίας, 17854/04, σκέψη 115 και ΕΔΔΑ 19.1.2012, Rodinná záložna, spořitelní a úvěrní družstvo κατά Τσεχίας, 74152/01, σκέψεις 14-19) – Κατά συνέπεια, πρέπει να απορριφθεί εν όλω το αίτημα για επιδίκαση στην αιτούσα χρηματικής αποζημίωσης, η δε κρίση περί υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης συνιστά επαρκή ικανοποίηση για την αιτούσα, σε σχέση με την όποια μη περιουσιακή βλάβη υπέστη από την καθυστέρηση της έκδοσης απόφασης επί της αίτησης αναίρεσης