Δεν είναι επιτρεπτή η αναπλήρωση της προέδρου της «Επιτροπής Παρακολούθησης και Παραλαβής προμηθειών και υπηρεσιών εθιμοτυπικών δαπανών» του Υπουργείου Εξωτερικών, με το ήδη ορισθέν αναπληρωματικό μέλος σε περίπτωση άρνησης αυτής να εκτελέσει τα καθήκοντά της, ενώ η ως άνω τριμελής επιτροπή δεν μπορεί να συνεδριάσει νομίμως με τα δύο εναπομείναντα τακτικά μέλη. Από τις διατάξεις που διέπουν τη συγκρότηση και λειτουργία των Επιτροπών Παραλαβής Προμηθειών και Υπηρεσιών του ν. 4412/2016 δεν συνάγεται δικαίωμα των υπαλλήλων μελών τους να υποβάλλουν παραιτήσεις και να επιφέρουν τη λήξη της ιδιότητάς τους ως μελών των ανωτέρω Επιτροπών, ενώ δεν συντρέχει, στην περίπτωση αυτή, ζήτημα εφαρμογής της διάταξης της παραγράφου 4 του άρθρου 25 του Υπαλληλικού Κώδικα 4 (ομόφ).
Απόσπασμα:
11.Το άρθρο 200 του ν. 4412/2016 προβλέπει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την πληρωμή του αναδόχου σύμβασης προμήθειας και σύμβασης παροχής υπηρεσιών. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται πρωτόκολλο οριστικής ποσοτικής και ποιοτικής παραλαβής του συμβατικού αντικειμένου, υλικών ή υπηρεσιών ή/και παραδοτέων σύμφωνα με τα άρθρα 208 και 219, αντίστοιχα, του ίδιου νόμου. Τα άρθρα αυτά παραπέμπουν ως προς την παραλαβή των υλικών και των παρεχόμενων υπηρεσιών και παραδοτέων στις επιτροπές παραλαβής που προβλέπονται στο άρθρο 221 του ανωτέρω νόμου. Το τελευταίο άρθρο προβλέπει τη συγκρότηση με απόφαση της αναθέτουσας αρχής επιτροπών για συγκεκριμένη σύμβαση ή περισσότερες ή σε ετήσια βάση για τις συμβάσεις που συνάπτει η αναθέτουσα αρχή. Με την ίδια απόφαση εξειδικεύονται οι αρμοδιότητες, ο αριθμός και οι ιδιότητες των μελών, η λειτουργία των επιτροπών, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα σχετικά με τα ανωτέρω. Για τη συγκρότηση και λειτουργία των συλλογικών οργάνων στις αναθέτουσες αρχές, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 2690/1999, εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του νόμου αυτού.
12.Σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, νόμιμη συγκρότηση του συλλογικού οργάνου υπάρχει μόνον όταν υπάρχουν όλα τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη του. Το συλλογικό όργανο παύει να έχει νόμιμη συγκρότηση σε περίπτωση που ελλείπει ένα ή περισσότερα από τα τακτικά ή αναπληρωματικά μέλη του. Σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, το συλλογικό όργανο μπορεί να λειτουργήσει νόμιμα για διάστημα τριών μηνών, και αν ελλείπουν μέλη, των οποίων ο αριθμός είναι μικρότερος από εκείνον που απαιτείται για το σχηματισμό απαρτίας (ΣτΕ 2322/2007). Η διάταξη αυτή δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής στα τριμελή συλλογικά όργανα, εφόσον, ελλείψει αντίθετης νομοθετικής ρύθμισης, για την ύπαρξη απαρτίας, απαιτείται η παρουσία και των τριών (3) τακτικών ή αναπληρωματικών μελών. Στην περίπτωση αυτή για να συνεχίσει το έργο της η Επιτροπή θα πρέπει να γίνει τροποποίηση της συγκρότησης του συλλογικού οργάνου (ΓνωμΝΣΚ 636/2012).
13.Έλλειψη μέλους υπάρχει όταν αποβιώσει ή χάσει οριστικά την ιδιότητα του μέλους, λόγω παραίτησης, απόλυσης ή έκπτωσης από το συλλογικό όργανο, καθώς επίσης και αν χάσει την ιδιότητα βάσει της οποίας έγινε ή διορίσθηκε μέλος του συλλογικού οργάνου, λόγω παραίτησης ή έκπτωσης ή λήξης της θητείας του ή μετάθεσης. Το συλλογικό όργανο αποκτά πάλι νόμιμη συγκρότηση, μόλις διοριστεί το μέλος που ελλείπει. Το αναπληρωματικό μέλος μπορεί να μετέχει, για να αναπληρώσει τακτικό μέλος της ίδιας κατηγορίας, μόνον όταν το τακτικό μέλος απουσιάζει ή κωλύεται, όχι δε όταν ελλείπει. Συμμετοχή αναπληρωματικού μέλους, αντί του τακτικού μέλους που ελλείπει, συνεπάγεται παράνομη συγκρότηση του συλλογικού οργάνου (ΣτΕ 518/2009, 1582/2003, 1211/2002, 1514/1995). Εξάλλου, όταν οι σχετικές διατάξεις προβλέπουν θητεία των μελών του διοικητικού οργάνου, η αντικατάσταση του μέλους που έχει διορισθεί πριν από τη λήξη της θητείας επιτρέπεται μόνο για σοβαρό λόγο σχετικό με την άσκηση των καθηκόντων του, η δε πράξη αντικατάστασης πρέπει να είναι ειδικώς αιτιολογημένη και μετά από τήρηση του ουσιώδους τύπου της προηγούμενης ακρόασης. Η μη νόμιμη αντικατάσταση μέλους συνεπάγεται κακή συγκρότηση του συλλογικού οργάνου (ΣτΕ 1168/2017, 1431/2016, 1877/2016).
14.Από τις προεκτεθείσες διατάξεις και από τις υποχρεώσεις που απορρέουν για τους δημοσίους υπαλλήλους από τον Υπαλληλικό Κώδικα συνάγεται, ότι αποτελεί υποχρέωση των μελών συλλογικών οργάνων της διοίκησης που συνδέονται με υπηρεσιακή σχέση με το Δημόσιο να προσέρχονται στις συνεδριάσεις των συλλογικών αυτών οργάνων, να παρίστανται σε όλη την διάρκειά τους και να λαμβάνουν μέρος στη σχετική ψηφοφορία. Από τις διατάξεις που διέπουν τη συγκρότηση και λειτουργία των Επιτροπών Παραλαβής Προμηθειών και Υπηρεσιών του ν. 4412/2016 δεν συνάγεται δικαίωμα των υπαλλήλων μελών τους να υποβάλλουν παραιτήσεις και να επιφέρουν τη λήξη της ιδιότητάς τους ως μελών των ανωτέρω Επιτροπών. Τούτο, όμως, δεν κωλύει τη Διοίκηση αυτεπάγγελτα ή κατόπιν ενημερώσεώς της από τα μέλη αυτά να λαμβάνει υπόψη, μετά από αιτιολογημένη κρίση θεμελιούμενη στα στοιχεία του οικείου φακέλου του μέλους ή υποβαλλόμενα από αυτά, διάφορα κωλύματα, αντικειμενικά ή και προσωπικά (π.χ. μετάθεση, ασθένεια, απόσπαση εκτός έδρας, φόρτος εργασίας κλπ.) και να προβαίνει στην αντικατάστασή τους ακόμη και κατά τη διάρκεια των εργασιών της Επιτροπής (ΓνωμΝΣΚ 201/2011). Η άρνηση συμμετοχής ορισθέντος μέλους σε συλλογικό όργανο, που δεν οφείλεται σε αντικειμενικό ή προσωπικό κώλυμα του μέλους, συνιστά αδικαιολόγητη αποχή από την εκτέλεση των καθηκόντων του, σύμφωνα με το άρθρο 30 του ν. 3528/2007 (ΓνωμΝΣΚ 366/2012).
15.Εξάλλου, οι διατάξεις του άρθρου 25 του Υπαλληλικού Κώδικα καθορίζουν την ευθύνη του υπαλλήλου κατά την εκτέλεση των υπηρεσιακών του καθηκόντων, ιδίως δε την υποχρέωση υπακοής στις εντολές των προϊσταμένων του, και έχουν εφαρμογή στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο υπάλληλος ενεργεί ατομικά, ως αρμόδιο στη διοικητική ιεραρχία όργανο. Στην περίπτωση αυτή ο υπάλληλος οφείλει υπακοή στις εντολές των προϊσταμένων του, υποχρεούμενος να εκτελέσει αμελλητί την δοθείσα εντολή, έστω κι αν τη θεωρεί παράνομη, οφείλοντας στην τελευταία περίπτωση να διατυπώσει εγγράφως τυχόν αντίθετη γνώμη. Το γεγονός, ωστόσο, παροχής ψήφου από υπάλληλο μέλος της Επιτροπής ακόμα και αντίθετης προς την εισήγηση της υπηρεσίας, έστω και αν από την ψήφο αυτή προκληθεί ζημιά, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί παράπτωμα, λόγω της, καταρχήν, ελευθερίας της κρίσης και ψήφου των μελών της Επιτροπής, εκτός αν αποδεικνύεται ότι το μέλος παρέσχε την ψήφο του με δόλια προαίρεση ή έστω βαριά αμέλεια (ΟλΣτΕ 459/1953, ΣτΕ 2855/1978).
16.Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από το διδόμενο πραγματικό και τα λοιπά στοιχεία του ερωτήματος, η «Μόνιμη Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής προμηθειών και υπηρεσιών εθιμοτυπικών δαπανών» που συγκροτήθηκε με την υπ’ Α.Π. 09-110/0845/ΑΣ5462/11-4-2017 απόφαση της ΣΤ5 Διεύθυνσης Προμηθειών και Λειτουργικών Δαπανών του Υπουργείου Εξωτερικών για το διάστημα από 10-4-2017 μέχρι 9-4-2018 δεν έχει συγκληθεί ούτε έχει συνεδριάσει, προκειμένου να ελεγχθούν τα παραστατικά των εθιμοτυπικών δαπανών για την πληρωμή των προμηθευτών του Υπουργείου Εξωτερικών. Σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν, η πρόεδρος της Επιτροπής δεν έχει δικαίωμα παραίτησης από μέλος του συλλογικού οργάνου και, επομένως, η υποβληθείσα παραίτηση, ως μη νόμιμη, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Η αναπλήρωση της προέδρου με το ήδη ορισθέν αναπληρωματικό μέλος δεν είναι επιτρεπτή, δεδομένου ότι το αναπληρωματικό μέλος μπορεί να μετέχει, για να αναπληρώσει τακτικό μέλος μόνον όταν το τακτικό μέλος απουσιάζει ή κωλύεται, περίπτωση που δεν συντρέχει εν προκειμένω, αφού η πρόεδρος της Επιτροπής ούτε απουσιάζει προσωρινά ούτε η υποβληθείσα μη νόμιμη παραίτησή της και η αδικαιολόγητη αποχή από την άσκηση των καθηκόντων της συνιστά πρόσκαιρο κώλυμα συμμετοχής. Εξάλλου, η εν λόγω Επιτροπή δεν μπορεί να λειτουργήσει με ελλιπή συγκρότηση για διάστημα τριών μηνών, διότι η διάταξη που παρέχει αυτή τη δυνατότητα δεν εφαρμόζεται στα τριμελή συλλογικά όργανα, εφόσον, ελλείψει αντίθετης ρύθμισης, για την ύπαρξη απαρτίας, απαιτείται η παρουσία και των τριών (3) τακτικών ή αναπληρωματικών μελών. Για τον ίδιο λόγο η Επιτροπή δεν μπορεί να συνεδριάσει νομίμως με τα δύο εναπομείναντα τακτικά μέλη. Περαιτέρω, δεν είναι δυνατόν, στο πλαίσιο των καθηκόντων υπακοής που η Πρόεδρος υπέχει βάσει του Υπαλληλικού Κώδικα, να θεωρηθούν πλασματικά υπογεγραμμένα από αυτήν τα πρακτικά της Επιτροπής, αφενός διότι η Επιτροπή ουδέποτε συγκλήθηκε για να συνεδριάσει νομίμως, ώστε να γεννάται ζήτημα εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 25 παρ. 4 του ν. 3528/2007, και αφετέρου διότι στα συλλογικά όργανα τα μέλη εκφράζουν την ατομική τους γνώμη.
Ολόκληρη η γνωμοδότηση εδώ: ΝΣΚ