Πηγή: http://www.echrcaselaw.com/
ΑΠΟΦΑΣΗ
Fedotova κ.α. κατά Ρωσίας της 13.07.2021 (αρ. προσφ. 40792/10, 30538/14 και 43439/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Άρνηση γάμου από τη Ρωσία γιατί τα ζευγάρια ήταν ομόφυλα. Ιδιωτική και οικογενειακή ζωή.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η Ρωσία είχε την υποχρέωση να διασφαλίσει τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των προσφευγόντων, παρέχοντας ένα νομικό πλαίσιο που να επιτρέπει να αναγνωρίζονται οι σχέσεις τους και να προστατεύονται σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Η έλλειψη ευκαιρίας για ζευγάρια του ίδιου φύλου να αναγνωριστούν επίσημα οι σχέσεις τους δημιούργησε μια σύγκρουση μεταξύ της κοινωνικής πραγματικότητας των προσφευγόντων και του νόμου. Το Δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι τα συμφέροντα της κοινότητας στο σύνολό της θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την απουσία ευκαιρίας για τα ομόφυλα ζευγάρια να επισημοποιήσουν τις σχέσεις τους. Το ΕΔΔΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ρωσικές αρχές, αρνούμενες την πρόσβαση σε επίσημη αναγνώριση της σχέσης των ζευγαριών του ιδίου φύλου, είχαν υπερβεί τη διακριτική ευχέρεια που απολάμβαναν.
Κατά το Δικαστήριο του Στρασβούργου η επιλογή της καταλληλότερης μορφής επίσημης αναγνώρισης των σχέσεων των ομοφυλοφίλων ζευγαριών, παραμένει στη διακριτική ευχέρεια του κράτους.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Irina Fedotova, Irina Shipitko, Dmitriy Chunosov, Yaroslav Yevtushenko, Ilmira Shaykhraznova και η Yelena Yakovleva, είναι Ρώσοι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν μεταξύ 1977 και 1994.
Ζουν σε διάφορα μέρη της Ρωσικής Ομοσπονδίας, του Λουξεμβούργου και της Γερμανίας. Είναι τρία ομόφυλα ζευγάρια. Σε διάφορες ημερομηνίες, οι προσφεύγοντες γνωστοποίησαν την πρόθεσή τους να παντρευτούν στην Ρωσία. Οι αιτήσεις τους απορρίφθηκαν. Οι προσφεύγοντες προσέβαλαν τις αποφάσεις αυτές στα δικαστήρια. Η κα Fedotova και η κα Shipitko υποστήριξαν ενώπιον του περιφερειακού δικαστηρίου του Τβερσκόι της Μόσχας ότι η άρνηση αποδοχής του αιτήματός τους για γάμο παραβίασε τα δικαιώματά τους σύμφωνα με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ.
Ο ισχυρισμός τους απορρίφθηκε επειδή, μεταξύ άλλων, το δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο γάμος έπρεπε να έχει την «εθελοντική συγκατάθεση ενός άνδρα και μιας γυναίκας» και ότι ούτε το Σύνταγμα, ούτε το διεθνές δίκαιο επέβαλε οποιεσδήποτε υποχρεώσεις σχετικά με τον γάμο ατόμων του ιδίου φύλου. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το Εφετείο.
Οι κ.κ. Chunusov και Yevtushenko διατύπωσαν παρόμοια επιχειρήματα ενώπιον του Δικαστηρίου της πόλης Gryazi της Περιοχής Lipetsk. Το δικαστήριο έκρινε δεν είχε εξετάσει παρόμοια αίτηση, καθώς σύμφωνα με τη Ρωσική νομοθεσία, κάθε αίτηση πρόθεσης γάμου έπρεπε να εξεταστεί ξεχωριστά. Ωστόσο, έκρινε ότι σύμφωνα με το Σύνταγμα και τη ρωσική νομολογία, δεν υπήρχε δικαίωμα στο γάμο ατόμων ιδίου φύλου, ούτε αναγράφονταν κάτι τέτοιο στην Σύμβαση. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε κατόπιν έφεσης, και εν όψει της αδυναμίας των προσφευγόντων να καταθέσουν αίτηση αναίρεσης.
Οι κυρίες Shaykhraznova και Yakovleva προέβαλαν παρόμοια επιχειρήματα ενώπιον του Δικαστηρίου της πόλης Gryazi. Το δικαστήριο εξέδωσε απορριπτική απόφαση με παρόμοια αιτιολογία όπως στην υπόθεση του κ. Chunusov και του κ. Yevtushenko. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε κατόπιν έφεσης.
Βασιζόμενοι στα άρθρα 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) και 14 (απαγόρευση διακρίσεων), οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν, ιδίως, ότι είχαν υποστεί διακρίσεις λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, επειδή δεν είχαν κανένα μέσο εξασφάλισης επίσημης νομικής αναγνώρισης της σχέσης τους καθώς ήταν αδύνατο για αυτούς να συνάψουν γάμο ή οποιαδήποτε άλλη επίσημη ένωση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 8 δεν επέβαλε ρητά στα κράτη την υποχρέωση επίσημης αναγνώρισης γάμου ιδίου φύλου. Ωστόσο, υπονοούσε την ανάγκη επίτευξης μιας δίκαιης ισορροπίας μεταξύ των ανταγωνιστικών συμφερόντων ζευγαριών του ίδιου φύλου και της κοινότητας στο σύνολό της. Υπήρχε επίσης η θετική υποχρέωση δημιουργίας νομικού πλαισίου που να εγγυάται την πραγματική απόλαυση των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων του άρθρου 8. Το Δικαστήριο επισήμανε ιδίως τον αντίκτυπο σε ένα άτομο όταν υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ του νόμου και της κοινωνικής πραγματικότητας, όπως στην παρούσα υπόθεση.
Όσον αφορά τα ομόφυλα ζευγάρια, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι ήταν εξίσου ικανά με τα ετερόφυλα να συνάψουν σχέσεις και είχαν επίσης την ανάγκη επίσημης αναγνώρισης και προστασίας της σχέσης τους. Εναπόκειται στα κράτη να λάβουν τα ανωτέρω υπόψη και να εξισορροπήσουν τις ανάγκες τους με τις ανάγκες της κοινότητας γενικά. Το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρχε καμία δικαιολογία για την αδυναμία των προσφευγόντων να αναγνωρίσουν τον γάμο τους σε νομική βάση.
Ειδικότερα, όσον αφορά το επιχείρημα ότι η πλειονότητα των Ρώσων απορρίπτει τους γάμους ατόμων ιδίου φύλου, το Δικαστήριο δήλωσε ότι η πρόσβαση στα δικαιώματα της μειοψηφίας δεν μπορεί να εξαρτάται από την αποδοχή της πλειοψηφίας. Το Δικαστήριο επανέλαβε επίσης ότι παρέχοντας στα προσφεύγοντα ζευγάρια πρόσβαση σε επίσημη αναγνώριση της κατάστασης τους, με μορφή διαφορετική από το γάμο δεν θα ερχόταν σε σύγκρουση με τη «παραδοσιακή έννοια του γάμου» που επικρατεί στη Ρωσία, ή με τις απόψεις της πλειοψηφίας, επιχείρημα στο οποίο βασίστηκε η Κυβέρνηση, καθώς οι απόψεις αυτές αντιτάσσονταν μόνο σε γάμους του ιδίου φύλου αλλά δεν ήταν αντίθετες με άλλες μορφές νομικής αναγνώρισης.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία παραβίασε τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 8, με αποτέλεσμα να διαπιστώσει παραβίαση της Σύμβασης.
Λοιπά άρθρα
Λόγω της απόφασης βάσει του άρθρου 8, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν ήταν απαραίτητο να εξεταστεί η καταγγελία βάσει του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8.
Άρθρο 41: Η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική βλάβη των προσφευγόντων.
Ξεχωριστές απόψεις
Οι δικαστές Lemmens και Zund εξέφρασαν κοινή εν μέρει αντίθετη γνώμη.