ΑΠΟΦΑΣΗ
Kılıçdaroğlu κατά Τουρκίας της 27.10.2020 (αρ. προσφ. 16558/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σχόλια αρχηγού αντιπολίτευσης στην Τουρκική βουλή κατά Ερντογάν. Καταδίκη σε αποζημίωση του πολιτικού κατόπιν αγωγής του Ερντογάν. Ελευθερία της έκφρασης.
Αστική απόφαση, με την οποία διατάχθηκε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αρχηγός του βασικού κόμματος της αντιπολίτευσης, να καταβάλλει αποζημίωση για προσβολή της τιμής και της υπόληψης του πρωθυπουργού, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λόγω των σχολίων του σε δύο ομιλίες του το 2012 στο Κοινοβούλιο.
Οι δύο ομιλίες αφορούσαν θέματα γενικού ενδιαφέροντος και ιδίως: α) δικαστικές υποθέσεις που αφορούν καταγγελίες κατάχρησης εξουσίας, β) ανθρώπινη τραγωδία που προκλήθηκε από βομβαρδισμό της τουρκικής αεροπορίας και γ) κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών.
Στην πρώτη ομιλία του ο προσφεύγων πολιτικός αναφερόμενος στον πρωθυπουργό είπε μεταξύ άλλων ότι «Το ψέμα είναι σίγουρα η προσωπική σας ειδικότητα. Είστε αυτός που εκμεταλλεύεται τη θρησκεία, την αδελφότητα, την αγάπη και την ενότητα για να σπείρετε τη διχόνοια, να προκαλέσετε το μίσος και το διχασμό. Πρωθυπουργέ δεν είσαι θεός, είσαι ένας έμπορος θρησκειών. Ένας άνθρωπος που εκμεταλλεύεται τις πεποιθήσεις των θεοσεβούμενων ανθρώπων».
Στη δεύτερη ομιλία του είπε «ο Πρωθυπουργός είναι ένας έμπορος θρησκειών, του οποίου η θρησκευτική του ευσέβεια είναι επιφανειακή…. Είναι η πρώτη φορά που βλέπω Πρωθυπουργό που να είναι τόσο αποξενωμένος από την ηθική…»
Κατά το ΕΔΔΑ, ήταν φυσικό ο κύριος πολιτικός αντίπαλος του πρωθυπουργού, ο οποίος ήταν ο πιο υψηλόβαθμος αντιπολιτευόμενος πολιτικός, να ελέγχει τα λόγια και τις πράξεις του τελευταίου. Επιπλέον, οι δύο ομιλίες αφορούσαν επίκαιρα ζητήματα. Δεν είχαν ως άμεσο στόχο την ιδιωτική ζωή του πρωθυπουργού και είχαν βασιστεί σε ορισμένα πραγματικά περιστατικά. Ο προσφεύγων είχε πραγματοποιήσει ομιλίες ως μέλος του κοινοβουλίου εντός των τομέων ενδιαφέροντος του κοινοβουλίου. Σε αυτό το πλαίσιο, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η ελευθερία της έκφρασης, ενώ είναι ένα βασικό δικαίωμα για όλους, είναι ιδιαίτερα σημαντική για έναν εκλεγμένο αντιπρόσωπο του λαού.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ορισμένες από τις εκφράσεις που χρησιμοποίησε ο προσφεύγων στο πλαίσιο της αντιπαράθεσής του με τον πρωθυπουργό συνίστατο σε σκληρές επιθέσεις με ανταγωνιστικό τόνο. Αν και η λέξη «περιφρόνηση» δεν μπορούσε να αγνοηθεί, τέτοιου είδους εκφράσεις έχουν σκοπό να προκαλέσουν και να προάγουν την αντιπαράθεση στις πολιτικές θέσεις που φέρεται να έχουν υιοθετηθεί από τον πρωθυπουργό. Θα μπορούσαν επίσης να ενταχθούν στο είδος της πολιτικής αλληλοκατηγορίας, μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται από τους πολιτικούς κατά τη διάρκεια των συζητήσεων τους. Το Δικαστήριο έκρινε ότι ο ρόλος των εθνικών δικαστηρίων σε τέτοιες διαδικασίες δεν ήταν να συμβουλεύσουν τον προσφεύγοντα ποιο ύφος θα έπρεπε να είχε υιοθετήσει κατά τη διάρκεια άσκησης του δικαιώματος της κριτικής, όσο καυστικά κι αν είναι τα σχόλιά του, αλλά μάλλον να εξετάζει αν το πλαίσιο της υπόθεσης, το δημόσιο συμφέρον και η πρόθεση του ατόμου που έκανε τα σχόλια, δικαιολογούσαν την πιθανή χρήση κάποιου βαθμού πρόκλησης ή υπερβολής.
Τέλος, το Δικαστήριο σημείωσε ότι το ποσό της αποζημίωσης το οποίο είχε αναγκαστεί να καταβάλλει ο προσφεύγων ήταν σημαντικό και ικανό να αποτρέψει τους άλλους από την κριτική των πολιτικών στο πλαίσιο συζήτησης για ένα ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος. Έτσι, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν δεόντως υπόψη τις αρχές και τα κριτήρια που ορίζονται στη νομολογία του Δικαστηρίου, προκειμένου να επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του Πρωθυπουργού σχετικά με την ιδιωτική του ζωή αφενός, και το δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης από την άλλη. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).