ΑΠΟΦΑΣΗ
Patrício Monteiro Telo de Abreu κατά Πορτογαλίας της 07.06.2022 (αρ. προσφ. 42713/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων, Πορτογάλος υπήκοος, είναι μέλος πολιτικού κόμματος και σύμβουλος στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του. Τον Σεπτέμβριο του 2008 δημοσίευσε τρεις γελοιογραφίες, μαζί με ένα κείμενο που είχε συντάξει στο ιστολόγιο, του οποίου ήταν διαχειριστής.
Οι εν λόγω γελοιογραφίες αναπαριστούσαν με σατιρικό τρόπο μία πολιτικό η οποία ήταν το «δεξί χέρι» του δημάρχου και τον τελευταίο. Συγκεκριμένα περιείχαν τις φιγούρες ενός ασπρομάλλη γάιδαρου ντυμένου με κοστούμι, δίπλα σε έναν θηλυκό γυμνόστηθο χοίρο με ξανθά μαλλιά και δαντελωτές κάλτσες και ψηλοτάκουνα. Τα εθνικά δικαστήρια έκριναν ότι ο θηλυκός χοίρος αντιπροσώπευε την εγκαλούσα και ο γάιδαρος το δήμαρχο και ο καλλιτέχνης είχε δημιουργήσει για την εγκαλούσα μια εικόνα πόρνης και σεξουαλικά άπληστης γυναίκας και άφηνε να εννοηθεί ύπαρξη στενής σχέσης μεταξύ τους.
Τον Μάιο του 2014 ο προσφεύγων κρίθηκε ένοχος για δυσφήμιση της πολιτικού. Καταδικάστηκε σε καταβολή χρηματικής ποινής και αποζημίωσης στην εγκαλούσα. Ο προσφεύγων αφαίρεσε τις γελοιογραφίες από το ιστολόγιό του μόλις έμαθε για την έγκληση που υποβλήθηκε εναντίον του.
Επικαλούμενος το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε παραβίαση του δικαιώματός του στην ελευθερία της έκφρασης.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν λάβει επαρκώς υπόψη το πλαίσιο στο οποίο ο προσφεύγων είχε δημοσιεύσει τις γελοιογραφίες στο ιστολόγιό του. Δεν είχαν πραγματοποιήσει διεξοδική εξισορρόπηση των διακυβευόμενων δικαιωμάτων. Επιπλέον, δεν είχαν λάβει υπόψη τους τα χαρακτηριστικά της πολιτικής σάτιρας που προέκυψαν από τη νομολογία του Δικαστηρίου ούτε προέβησαν σε οποιαδήποτε αναφορά στη νομολογία του Δικαστηρίου για την ελευθερία της έκφρασης. Έκρινε επίσης ότι οι λόγοι που προέβαλαν τα ημεδαπά δικαστήρια για να δικαιολογήσουν την ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν συναφείς και επαρκείς. Σύμφωνα με την άποψή του, η επιβολή ποινικών κυρώσεων για συμπεριφορά όπως αυτή του προσφεύγοντος στην παρούσα υπόθεση μπορεί να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα στις σατιρικές μορφές έκφρασης που αφορούν πολιτικά ζητήματα. Η ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος δεν ήταν επομένως απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ). Ωστόσο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων. Επιδίκασε όμως στον προσφεύγοντα 3.466 ευρώ ως αποζημίωση και 1.806 ευρώ για έξοδα.