Επιμέλεια: https://www.echrcaselaw.com/
ΑΠΟΦΑΣΗ
Αναγνωστάκης κ.α. κατά Ελλάδας της 23.09.2021 (αρ. προσφ. 46075/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επικοινωνία γονέα με παιδί. Δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή. Μη εύλογη διάρκεια διαδικασιών ρύθμισης των δικαιωμάτων πατέρα και παππούδων ανήλικου παιδιού έναντι της μητέρας του. Το παιδί ήταν δύο ετών όταν υποβλήθηκε η προσφυγή.
Όσον αφορά τον πατέρα του παιδιού, το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι η διαδικασία – η οποία ξεκίνησε στις 18 Δεκεμβρίου 2015 –διαρκεί μέχρι και σήμερα, περισσότερο δηλαδή από πέντε χρόνια και εννέα μήνες και για τέσσερις βαθμούς δικαιοδοσίας, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι διαδικασίες των ασφαλιστικών μέτρων. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η οποιαδήποτε διαδικαστική καθυστέρηση να έχει ως αποτέλεσμα τον de facto καθορισμό του ζητήματος.
Έχοντας υπόψη τη θετική υποχρέωση των κρατών βάσει της ΕΣΔΑ, να ενεργούν με ιδιαίτερη επιμέλεια σε τέτοιες περιπτώσεις, αναφορικά με τα δικαιώματα διαμονής των παιδιών και επικοινωνίας των γονέων με αυτά, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το χρονικό διάστημα που είχε παρέλθει στην παρούσα υπόθεση δεν μπορούσε να θεωρηθεί εύλογο. Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Όσον αφορά τους παππούδες, το Δικαστήριο έκρινε ότι η διάρκεια των διαδικασιών σχετικά με τον καθορισμό των ρυθμίσεων για την επικοινωνία με το παιδί – λιγότερο των έξι μηνών- δεν ήταν υπερβολική και ότι, κατά συνέπεια, δεν υπήρξε καμία αποτυχία συμμόρφωσης των εθνικών αρχών στις θετικές τους υποχρεώσεις βάσει του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει στον πρώτο προσφεύγοντα 2.600 ευρώ για αποζημίωση και 1.000 ευρώ για δαπάνες και έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες Νικόλαος Αναγνωστάκης, Ιωάννα Αναγνωστάκη – Πουλοπούλου και Ανδρέας Αναγνωστάκης, είναι τρεις Έλληνες υπήκοοι οι οποίοι είναι, αντίστοιχα, πατέρας, γιαγιά και παππούς ενός παιδιού, το οποίο ήταν δύο χρονών όταν κατατέθηκε η προσφυγή. Οι προσφεύγοντες είναι γεννηθέντες το 1983, 1949 και 1940 και κάτοικοι Ηλιούπολης.
Τον Σεπτέμβριο του 2014 ο κ. Ν. Αναγνωστάκης και η κα Ε. Μ. Κ. έφεραν στο κόσμο ένα παιδί εκτός γάμου. Ο πατέρας αναγνώρισε το παιδί ενώπιον συμβολαιογράφου. Το πιστοποιητικό αναγνώρισης διευκρίνισε ότι οι γονείς είχαν συμφωνήσει να ασκούν κοινή γονική μέριμνα.
Στις 23 Νοεμβρίου 2015 η μητέρα άσκησε Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, ζητώντας να διαταχθούν ασφαλιστικά μέτρα, ώστε ο πατέρας ή, εναλλακτικά, οι παππούδες, να καταβάλουν προσωρινή διατροφή 1.000 ευρώ το μήνα για την κάλυψη των αναγκών του παιδιού. Η αίτηση προσδιορίστηκε να δικαστεί στις 18 Δεκεμβρίου 2015. Στις 10 Δεκεμβρίου 2015 οι παππούδες υπέβαλαν αίτηση για ασφαλιστικά μέτρα κατά της μητέρας και ζήτησαν από το δικαστήριο να εξετάσει το αίτημά τους την ίδια ημερομηνία, στις 18 Δεκεμβρίου 2015, ταυτόχρονα με την αίτηση της μητέρας.
Σε απόφαση που εκδόθηκε στις 27 Ιουνίου 2016 (αρ. απόφασης 2924/2016), το πρωτοβάθμιο δικαστήριο δέχτηκε εν μέρει το αίτημα της μητέρας και διέταξε προσωρινά τον κ. Ν. Αναγνωστάκη, να της καταβάλει 600 ευρώ ως προσωρινή μηνιαία διατροφή. Ικανοποίησε μερικώς και το αίτημα των παππούδων και προέβη σε προσωρινή ρύθμιση των δικαιωμάτων επικοινωνίας τους.
Η αγωγή εκδικάστηκε στις 4 Ιουνίου 2018, και οι διατάξεις της απόφασης των ασφαλιστικών μέτρων με αριθ. 2924/2016 ίσχυαν μέχρι τότε. Εν τω μεταξύ, καθένας από τους διαδίκους κατέθεσε αρκετές αιτήσεις και αγωγές ενώπιον του δικαστηρίου.
Στις 4 Ιουνίου 2018 το δικαστήριο συνεδρίασε δημόσια και, στις 10 Σεπτεμβρίου 2018, δημοσίευσε την απόφαση με αρ. 585/2018. Η απόφαση ρύθμισε τους όρους επικοινωνίας του πρώτου προσφεύγοντος και επιδίκασε τα μηνιαία ποσά διατροφής.
Ο κ. Ν. Αναγνωστάκης και η μητέρα κατέθεσαν εφέσεις κατά της πρωτόδικης απόφασης. Στις 21 Μαρτίου 2019 το Εφετείο Αθηνών τις εκδίκασε. Επανεκτίμησε το ποσό της διατροφής. Επικύρωσε, επίσης, τους όρους επικοινωνίας που επέβαλε το πρωτοβάθμιο δικαστήριο στην απόφαση με αριθ. 585/2018. Στις 7 Ιουνίου 2019 ο κ. Ν. Αναγνωστάκης κατέθεσε αίτηση αναίρεσης. Παρουσίασε πολλά επιχειρήματα υπέρ της κοινής διαμονής του παιδιού και υποστήριξε ότι ήταν προς το συμφέρον του παιδιού να θεσπιστεί μια εναλλακτική λύση.
Στις 11 Αυγούστου 2021 ο Άρειος Πάγος εξέδωσε την με αριθ. 1020/2021 απόφαση. Από τη δικογραφία προκύπτει ότι αυτή η απόφαση δεν έχει καθαρογραφεί ακόμη.
Στηριζόμενοι στα άρθρα 6 (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση) και 8 (δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής), οι προσφεύγοντες διαμαρτυρήθηκαν, πρώτον, για καθυστερήσεις στη διαδικασία και, δεύτερον, για το εβδομαδιαίο τρίωρο επικοινωνίας με το παιδί, δικαίωμα που τους παραχωρήθηκε προσωρινά από τα εθνικά δικαστήρια εν αναμονή της εκδίκασης της αγωγής, η οποία είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου στις 4 Ιουνίου 2018.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο πρώτος προσφεύγων είχε υποβάλει αίτηση ασφαλιστικών μέτρων στο Μονομελές Πρωτοδικείο στις 18 Δεκεμβρίου 2015, ότι στην απόφαση με αριθ. 2924/2016, της 27ης Ιουνίου 2016 το Μονομελές Πρωτοδικείο είχε προβεί σε προσωρινή ρύθμιση της επικοινωνίας με το παιδί και ότι η εκδίκαση της αγωγής για την ουσία της υπόθεσης είχε προγραμματιστεί για τις 4 Ιουνίου 2018, δηλαδή σχεδόν δύο χρόνια αργότερα. Η εξέταση της ουσίας αυτής της υπόθεσης ήταν ακόμη σε εκκρεμότητα, παρόλο που το κύριο αίτημα του προσφεύγοντος ήταν, εξαρχής, να διαταχθεί ταχέως κοινή και ισότιμη επαφή («access») του με το παιδί.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η εν λόγω διαδικασία είχε ξεκινήσει στις 18 Δεκεμβρίου 2015 και ότι η απόφαση με αριθ. 1020/2021, που εκδόθηκε στις 11 Αυγούστου 2021 από τον Άρειο Πάγο, δεν είχε ακόμη καθαρογραφεί. Η διαδικασία διήρκεσε, συνεπώς, μέχρι σήμερα, περισσότερα από πέντε χρόνια και εννέα μήνες για τέσσερεις βαθμούς δικαιοδοσίας, συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών για ασφαλιστικά μέτρα. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι στις υποθέσεις αυτού του είδους υπήρχε πάντα ο κίνδυνος οποιασδήποτε διαδικαστικής καθυστέρησης να είχε ως αποτέλεσμα τον de facto καθορισμό του ζητήματος.
Έχοντας υπόψη τη θετική υποχρέωση των κρατών να ενεργούν με ιδιαίτερη επιμέλεια σε περιπτώσεις αυτού του είδους, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το χρονικό διάστημα που είχε παρέλθει στην παρούσα υπόθεση δεν μπορούσε να θεωρείται λογικό. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Όσον αφορά τον δεύτερο και τον τρίτο προσφεύγοντα, το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν είχαν προσφύγει κατά της μητέρας του παιδιού σχετικά με τα δικαιώματα επικοινωνίας τους.
Η περίοδος που επρόκειτο να ληφθεί υπόψη είχε ξεκινήσει στις 10 Δεκεμβρίου 2015 και είχε λήξει στις 27 Ιουνίου 2016, όταν δημοσιεύτηκε η απόφαση με αρ. 2924/2016, με την οποία το πρωτοβάθμιο δικαστήριο χορήγησε δικαιώματα προσωρινής επικοινωνίας. Η διαδικασία διήρκησε, συνεπώς, λιγότερο από έξι μήνες.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι, στην παρούσα υπόθεση, η διάρκεια της διαδικασίας για τον καθορισμό των δικαιωμάτων επικοινωνίας αυτών των δύο προσφευγόντων με το παιδί δεν ήταν παράλογη και ότι, κατά συνέπεια, δεν υπήρξε καμία αποτυχία συμμόρφωσης από τις εθνικές αρχές με τις θετικές τους υποχρεώσεις βάσει του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η προσφυγή τους έπρεπε να απορριφθεί ως προδήλως αβάσιμη.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε στον πρώτο προσφεύγοντα 2.600 ευρώ ως αποζημίωση και 1.000 ευρώ για δαπάνες και έξοδα.